തുര്‍ക്കിയെ വീണ്ടെടുത്തവരില്‍ ഒരാള്‍
വി.എ കബീര്‍
തുര്‍ക്കി ആധുനികതയെന്ന യൂറോപ്യന്‍ പരികല്‍പനയിലേക്ക്‌ ചുവടു മാറുന്നത്‌ ജനങ്ങളുടെ തലക്ക്‌ മുകളില്‍ ഏകാധിപത്യത്തിന്റെ വാള്‍ ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിച്ചുകൊണ്ടാണ്‌. അങ്ങനെയാണ്‌ ആധുനിക തുര്‍ക്കിയുടെ പിതാവായി സ്വയം അവരോധിച്ചുകൊണ്ട്‌ മുസ്‌ത്വഫാ കമാല്‍ പാഷ തുര്‍ക്കിയുടെ ഏകഛത്രാധിപതിയായി അരങ്ങില്‍ വന്നത്‌. രാഷ്‌ട്രീയാധികാരത്തില്‍ മാത്രമല്ല, സ്വകാര്യ ജീവിതത്തില്‍ പോലും മുരടനായ പുരുഷാധിപതിയായിരുന്നു കമാല്‍ പാഷ. പാഷയില്‍ നിന്ന്‌ വിവാഹമോചനം നേടിയ ലത്വീഫ ഹാനം തന്റെ ആത്മകഥയില്‍ മെയില്‍ ഷോവനിസത്തിന്റെ പ്രതീകം എന്നാണ്‌ അദ്ദേഹത്തെ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്‌.
സ്‌ത്രീകളുടെ തലയില്‍ നിന്ന്‌ തട്ടം തട്ടിപ്പറിക്കുക, പുരുഷ ശിരസ്സില്‍ യൂറോപ്യന്റെ ഹാറ്റ്‌ കമിഴ്‌ത്തിയിടുക, അറബിക്ക്‌ പകരം തുര്‍ക്കി ഭാഷയില്‍ ബാങ്ക്‌ വിളിക്കുക തുടങ്ങിയവയായിരുന്നു ആധുനികതയുടെ പേരില്‍ നടന്ന പാഷാ പ്രഭൃതികളുടെ മുഖ്യ കലാപരിപാടികള്‍. തീവ്രദേശീയത്വവും സെക്യുലര്‍ ഫണ്ടമെന്റലിസവും സമാസമം ചേര്‍ന്ന ഈ പ്രഹസനത്തില്‍ പരമ്പരാഗത മൂല്യങ്ങള്‍ മാത്രമല്ല റദ്ദ്‌ ചെയ്യപ്പെട്ടത്‌. കമാലിസ്റ്റ്‌ തുര്‍ക്കിയില്‍ കുര്‍ദുകള്‍ക്കും അവരുടെ ഭാഷക്കും സംസ്‌കാരത്തിനും പോലും ഇടമുണ്ടായിരുന്നില്ല. കമാലിസ്റ്റ്‌ പൈതൃകത്തിന്റെ അവകാശികളായി പിന്നീട്‌ വന്ന സൈന്യം ജനാധിപത്യത്തില്‍ എപ്പോള്‍ വേണമെങ്കിലും ഇടപെടാവുന്ന ശക്തിയായി വളര്‍ന്നത്‌ മറ്റൊരു വിനയായി. സൈന്യത്തിന്റെ ഔദാര്യത്തിലായിരുന്നു എപ്പോഴും തുര്‍ക്കിയിലെ ജനാധിപത്യം.
സൈന്യത്തിലും അധികാരത്തിന്റെ ഇതര മര്‍മ കേന്ദ്രങ്ങളിലും ഇസ്രയേലിനുള്ള പിടിമുറുക്കം ഒരുകാലത്ത്‌ ഇസ്‌ലാമിക ഖിലാഫത്തിന്റെ ആസ്ഥാനമായിരുന്ന തുര്‍ക്കിയെ മുസ്‌ലിം ലോകത്ത്‌ നിന്ന്‌ തന്നെ ഒറ്റപ്പെടുത്തുകയുണ്ടായി. ദോംന യഹൂദര്‍ (Cripto Jews) ധാരാളമുള്ള നാടാണ്‌ തുര്‍ക്കി. പ്രത്യക്ഷത്തില്‍ മുസ്‌ലിം വേഷമിട്ട യഹൂദര്‍ക്കാണ്‌ ദോംന യഹൂദര്‍ എന്ന്‌ പറയുന്നത്‌. കമാല്‍ പാഷ തന്നെയും ഒരു ദോംന യഹൂദനായിരുന്നുവെന്ന ആരോപണം നിലവിലുണ്ട്‌. കമാലിസ്റ്റ്‌ പിടിമുറുക്കത്തില്‍ നിന്ന്‌ തുര്‍ക്കിയെ വീണ്ടെടുക്കാനുള്ള ശ്രമം കമാല്‍പാഷയുടെ ജീവിതകാലത്തുതന്നെ തുടക്കമിട്ടിരുന്നു. ബദീഉസ്സമാന്‍ സഈദ്‌ നൂര്‍സി(1873-1960)യുടെ പോരാട്ടങ്ങള്‍ പ്രാതഃസ്‌മരണീയമാകുന്നു. സുദീര്‍ഘമായ ജയില്‍വാസത്തിനും നിരന്തര പോരാട്ടങ്ങള്‍ക്കും ശേഷം അന്ത്യകാലത്ത്‌ അദ്ദേഹം രാഷ്‌ട്രീയത്തില്‍നിന്ന്‌ ഉള്‍വലിയുകയായിരുന്നു. കമാലിസ്റ്റ്‌ സെക്യുലര്‍ പാതയില്‍നിന്ന്‌ നേരിയൊരു വ്യതിയാനം നടത്തിയതിന്റെ പേരില്‍ പ്രധാനമന്ത്രി പദം മാത്രമല്ല ജീവന്‍ തന്നെ ബലിനല്‍കേണ്ടിവന്ന രാഷ്‌ട്രീയക്കാരനാണ്‌ ജസ്റ്റിസ്‌ പാര്‍ട്ടി നേതാവായിരുന്ന അദ്‌നാന്‍ മെന്ദരീസ്‌. മെന്ദരീസിനെ തൂക്കിലേറ്റിയെങ്കിലും സൈന്യത്തിന്‌ അദ്ദേഹത്തിന്റെ തുടര്‍ച്ചയെ ഇല്ലാതാക്കാനായില്ല. പില്‍ക്കാലത്ത്‌ പ്രധാനമന്ത്രിയായി വന്ന തുര്‍ഗത്ത്‌ ഒസാല്‍ (1927-1993) സെക്യുലര്‍ കടുംപിടുത്തങ്ങളില്‍ ഒരുപാട്‌ അയവുകള്‍ കൊണ്ടുവന്ന്‌ തുര്‍ക്കിയെ വീണ്ടെടുക്കാന്‍ ശ്രമിച്ച നേതാവെന്ന നിലയിലാണ്‌ അനുസ്‌മരിക്കപ്പെടുന്നത്‌. ഒസാല്‍ മരിച്ചപ്പോള്‍ വിലാപ യാത്രയില്‍ പങ്കെടുത്ത ജനലക്ഷങ്ങള്‍ അദ്ദേഹം നേടിയ ജനസ്വാധീനത്തിന്റെ നിദര്‍ശനമായിരുന്നു. ഒസാലിന്റെ സമകാലീനനാണ്‌ ഫെബ്രുവരി 27-ന്‌ വിടവാങ്ങിയ നജ്‌മുദ്ദീന്‍ അര്ബകാന്. തുര്‍ക്കിയുടെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രതിഛായ വീണ്ടെടുക്കുന്നതില്‍ ഏറ്റവുമധികം സംഭാവനകളര്‍പ്പിച്ച രാഷ്‌ട്രീയ നേതാവ്‌ അര്‍ബകാനാണെന്നതില്‍ സംശയമില്ല. ഇപ്പോള്‍ തുര്‍ക്കി ഭരിക്കുന്ന ജസ്റ്റിസ്‌ ആന്റ്‌ ഡവലപ്‌മെന്റ്‌ പാര്‍ട്ടി- എ.കെ പാര്‍ട്ടി- അര്‍ബകാന്റെ മാതൃ പാര്‍ട്ടിയില്‍നിന്ന്‌ ഉള്‍പിരിഞ്ഞ്‌ രൂപം കൊണ്ടതാണ്‌. തന്റെ ശിഷ്യന്മാരും എ.കെ പാര്‍ട്ടി ശില്‍പികളുമായ ഉര്‍ദുഗാന്റെയും അബ്‌ദുല്ല ഗുലിന്റെയും മൃദുനയങ്ങളില്‍നിന്ന്‌ ഭിന്നമായി സ്വന്തം നയനിലപാടുകളില്‍ ജീവിതാന്ത്യം വരെ ഉറച്ചുനിന്നുവെന്നതാണ്‌ അര്‍ബകാന്റെ സവിശേഷത.
ഉത്തര തുര്‍ക്കിയിലെ കരിങ്കടല്‍ തീരത്തെ സിനോപില്‍ 1926 ഫെബ്രുവരി 29-ല്‍ ജനിച്ച അര്ബകാന് ജര്‍മനിയിലെ ആച്ചന്‍ യൂനിവേഴ്‌സിറ്റിയില്‍ നിന്ന്‌ മെക്കാനിക്കല്‍ എഞ്ചിനീയറിംഗില്‍ പി.എച്ച്‌.ഡി എടുത്ത ശേഷം ഇസ്‌തംബൂള്‍ ടെക്‌നിക്കല്‍ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റിയൂട്ടില്‍ അധ്യാപകനായാണ്‌ പൊതുജീവിതം ആരംഭിക്കുന്നത്‌. 1965-ല്‍ അദ്ദേഹം പ്രഫസറായി. ജര്‍മനിയിലെ പഠനകാലത്ത്‌ കൊളോണിലെ എഞ്ചിന്‍ നിര്‍മാണ ഫാക്‌ടറിയിലെ ഗവേഷണ വികസന വിഭാഗത്തിന്റെ തലവനായി പ്രവര്‍ത്തിച്ച അര്ബകാന് കവചിത വാഹനങ്ങള്‍ വികസിപ്പിക്കുന്നതില്‍ പല പുതിയ സംഭാവനകളും നല്‍കുകയുണ്ടായി. ഇസ്‌തംബൂള്‍ ടെക്‌നിക്കല്‍ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റിയൂട്ടില്‍ അധ്യാപകനായിരിക്കെ തന്നെയാണ്‌ 1956-ല്‍ മുന്നൂറോളം സഹപ്രവര്‍ത്തകരുടെ സഹകരണത്തോടെ ഡീസല്‍ എഞ്ചിന്‍ നിര്‍മാണ ഫാക്‌ടറി ആരംഭിക്കുന്നത്‌. 1960-ല്‍ ഉല്പാദനം തുടങ്ങിയ ഫാക്‌ടറി തുര്‍ക്കിയിലെ മുന്‍നിര വ്യവസായശാലകളിലൊന്നാണിപ്പോള്‍. മുപ്പതിനായിരം ഡീസല്‍ എഞ്ചിനുകളാണ്‌ അവിടത്തെ വാര്‍ഷിക ഉല്പാദനം. 1968-ല്‍ ഷെയര്‍ വിപണിയുടെയും ചേമ്പര്‍ ഓഫ്‌ കൊമേഴ്‌സിന്റെയും ചെയര്‍മാനായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. എന്നാല്‍ വിധി അര്ബകാന് കരുതിവെച്ചിരുന്നത്‌ തുര്‍ക്കിയുടെ രാഷ്‌ട്ര ശില്‍പിയുടെ സ്ഥാനമായിരുന്നു. 1969-ല്‍ റൂമിയുടെ ജന്മ സ്ഥലമായ ഖൂനിയയുടെ സ്വതന്ത്ര പ്രതിനിധിയായി വന്‍ ഭൂരിപക്ഷത്തോടെ അദ്ദേഹം തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. 1970-ല്‍ സമാന മനസ്‌കരായ ഇസ്‌ലാമിക്‌ ആക്‌ടിവിസ്റ്റുകളുമായി ചേര്‍ന്ന്‌ മില്ലി നിസാം (നാഷ്‌നല്‍ ഓര്‍ഡര്‍) പാര്‍ട്ടി രൂപവത്‌കരിച്ച്‌ രാഷ്‌ട്രീയത്തിലിറങ്ങി. 1971-ല്‍ പാര്‍ട്ടിയുടെ പ്രഥമ കോണ്‍ഫറന്‍സില്‍ വെച്ച്‌ ഫ്രീ മേസന്‍കാരും സയണിസ്റ്റുകളും ആധിപത്യമുറപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന രാജ്യത്തിന്റെ സമ്പദ്‌ സ്രോതസ്സുകള്‍ മോചിപ്പിക്കുന്നതിന്‌ ഒറ്റക്കെട്ടായി പ്രവര്‍ത്തിക്കാന്‍ ജനങ്ങളെ അര്ബകാന് ആഹ്വാനം ചെയ്‌തു. അര്‍ബകാന്റെ വാഗ്വിലാസം ജനങ്ങളെ ഭയത്തിന്റെ ചങ്ങലക്കെട്ടുകളില്‍ നിന്ന്‌ പതുക്കെയാണെങ്കിലും മോചിപ്പിച്ചു തുടങ്ങി. അപകടം തിരിച്ചറിഞ്ഞ കമാലിസത്തിന്റെ കാവല്‍ പുരകളും സജീവമായി. 1971-ല്‍ പാര്‍ട്ടിക്കെതിരെ സര്‍ക്കാര്‍ കോടതിയില്‍ കേസ്‌ ഫയല്‍ ചെയ്‌തു. ഉന്നത രാഷ്‌ട്ര സുരക്ഷാ കോടതി പാര്‍ട്ടിയെ നിരോധിച്ച്‌ ഉത്തരവിറക്കി. സ്വത്ത്‌ വഹകള്‍ കണ്ടുകെട്ടി. അഞ്ചു വര്‍ഷം വരെ പാര്‍ട്ടി അംഗങ്ങള്‍ തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ മത്സരിക്കുന്നതും മറ്റേതെങ്കിലും പേരില്‍ പാര്‍ട്ടി രൂപവത്‌കരിക്കുന്നതും ഉത്തരവില്‍ തടയുകയുണ്ടായി. 1972-ല്‍ കോടതി വിധി ബാധകമല്ലാത്ത ചില ഇസ്‌ലാമിസ്റ്റുകളെ മുന്നില്‍ നിര്‍ത്തി അര്ബകാന് മില്ലി സലാമത്ത്‌ പാര്‍ട്ടി (നാഷ്‌നല്‍ സാല്‍വേഷന്‍) എന്ന പുതിയൊരു പാര്‍ട്ടിക്ക്‌ രൂപം കൊടുത്തു. 1973-ല്‍ മില്ലി ഗസറ്റ്‌ എന്ന പേരില്‍ പാര്‍ട്ടി ഒരു മുഖപത്രവും പുറത്തിറക്കി. 1973-ല്‍ രാഷ്‌ട്രീയ കുറ്റങ്ങള്‍ക്ക്‌ പൊതുമാപ്പ്‌ പ്രഖ്യാപിച്ചതിനെ തുടര്‍ന്ന്‌ അര്‍ബകാന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ മില്ലി സലാമത്ത്‌ തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ മത്സരിക്കുകയും 48 സീറ്റുകള്‍ നേടുകയും ചെയ്‌തു. പ്രധാന രാഷ്‌ട്രീയ പാര്‍ട്ടികളായി പാര്‍ലമെന്റിലെത്തിയ സുലൈമാന്‍ ദമറയേലിന്റെ ജസ്റ്റിസ്‌ പാര്‍ട്ടി(149 സീറ്റ്‌)ക്കും ബുലന്ദ്‌ എസവിത്തിന്റെ റിപ്പബ്ലിക്ക്‌ പാര്‍ട്ടി(186 സീറ്റുകള്‍)ക്കും കേവല ഭൂരിപക്ഷം കിട്ടാത്ത പശ്ചാത്തലത്തില്‍ റിപ്പബ്ലിക്കന്‍ പാര്‍ട്ടി മന്ത്രിസഭാ രൂപീകരണത്തില്‍ മില്ലി സലാമത്തിന്റെ സഹകരണം തേടാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതമായി. അര്ബകാന് ഉപപ്രധാനമന്ത്രി പദം കിട്ടിയതിനു പുറമെ ആഭ്യന്തരം, നീതിന്യായം, വ്യാപാരം, കസ്റ്റംസ്‌, കൃഷി, വ്യവസായം, പൊതുവിതരണം, സ്റ്റേറ്റ്‌ കാര്യങ്ങള്‍ തുടങ്ങി എട്ടു പ്രധാന മന്ത്രിസ്ഥാനങ്ങളും മില്ലി സലാമത്തിനു കിട്ടി. അത്താതുര്‍ക്കിന്റെ തുര്‍ക്കിയില്‍ ഇസ്‌ലാമിക രാഷ്‌ട്രീയത്തിന്റെ ആദ്യത്തെ അധികാര അരങ്ങേറ്റമായിരുന്നു അത്‌. തുര്‍ക്കിയിലെ സെക്യുലര്‍ ഫണ്ടമെന്റലിസ്റ്റുകളുടെ മുഖത്തിനേറ്റ ശക്തമായ പ്രഹരം. അതിനാല്‍ തന്നെ സഖ്യകക്ഷി ഭരണത്തിനെതിരെയുള്ള മതവിരുദ്ധ ശക്തികളുടെ ഗൂഢമായ കരുനീക്കങ്ങളും സജീവമായി. തല്‍ഫലമായി ഒമ്പതര മാസത്തെ കൂട്ടുകക്ഷി ഭരണത്തിനു ശേഷം എസവിത്‌ ഭരണകൂടം രാജിവെക്കാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതമായിത്തീര്‍ന്നു. പക്ഷേ, തുടര്‍ന്ന്‌ അധികാരത്തിലേറിയ ജസ്റ്റിസ്‌ പാര്‍ട്ടിയും മില്ലി സലാമത്തിനെ ആശ്രയിക്കാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതമായി. ഇത്‌ മതവിരുദ്ധ ശക്തികളെ കൂടുതല്‍ പ്രകോപിതരാക്കി. 1977-ല്‍ നടന്ന പൊതു തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ മില്ലി സലാമത്തിനെ തോല്‍പിക്കാന്‍ മതവിരുദ്ധ ശക്തികള്‍ അരയും തലയും മുറുക്കി രംഗത്തിറങ്ങി. മസോണിക്‌-സയണിസ്റ്റ്‌ മാധ്യമങ്ങളെ കൂട്ട്‌ പിടിച്ച്‌ നടത്തിയ കുപ്രചാരണം അല്‍പം ഫലിക്കാതെയുമിരുന്നില്ല. സലാമത്തിന്റെ സീറ്റുകള്‍ 48-ല്‍ നിന്ന്‌ 24 ആയി ചുരുങ്ങി. എങ്കിലും രാഷ്‌ട്രീയ സമവാക്യങ്ങള്‍ മന്ത്രിസഭയുണ്ടാക്കുന്നതിനു മില്ലി സലാമത്തിന്റെയും നാഷ്‌നല്‍ പാര്‍ട്ടി(തൂറാനി)യുടെയും സഹകരണം തേടാന്‍ ജസ്റ്റിസ്‌ പാര്‍ട്ടിയെ നിര്‍ബന്ധിതമാക്കി.
1980 സെപ്‌റ്റംബര്‍ ആറിന്‌ അന്താരാഷ്‌ട്ര ഖുദ്‌സ്‌ ദിനത്തോടനുബന്ധിച്ച്‌ സലാമത്ത്‌ പാര്‍ട്ടി ഖുനിയ നഗരത്തില്‍ അഞ്ചു ലക്ഷം പേര്‍ പങ്കെടുത്ത ഒരു കൂറ്റന്‍ റാലി സംഘടിപ്പിച്ചു. റാലിയുടെ മുന്‍നിരയില്‍ സ്വഖ്‌റ ഖുബ്ബയുടെ കൂറ്റന്‍ പ്രതിരൂപവും ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിച്ചിരുന്നു. പ്രകടനത്തിലുടനീളം മതഛായകള്‍ നിറഞ്ഞുനിന്നു. പിറ്റേന്ന്‌ തന്നെ ജനറല്‍ കന്‍ആന്‍ എവ്‌റോനിന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ പട്ടാളം അധികാരം പിടിച്ചെടുത്തു. 1983-ല്‍ സലാമത്ത്‌ പാര്‍ട്ടിയെ നിരോധിച്ചുകൊണ്ട്‌ കോടതി വിധി പുറത്ത്‌ വന്നു. അര്ബകാന് നാലു വര്‍ഷത്തെ തടവും വിധിച്ചു.
റഫാഹ്‌ (വെല്‍ഫയര്‍) പാര്‍ട്ടി രൂപവത്‌കരിച്ചുകൊണ്ട്‌ അര്‍ബകാനും കൂട്ടുകാരും നിരോധത്തെ മറികടന്നു. 1994-ല്‍ ആഭ്യന്തര കലാപത്തിന്‌ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നതായി കുറ്റം ചുമത്തി റഫാഹിനും അര്‍ബകാനുമെതിരെ പബ്ലിക്‌ പ്രോസിക്യൂട്ടര്‍ കേസ്‌ ഫയല്‍ ചെയ്‌തു. പാര്‍ലമെന്റ്‌ മെമ്പര്‍ എന്ന നിലയിലുള്ള അര്‍ബകാന്റെ വിചാരണ തടയുന്ന നിയമ സുരക്ഷിതത്വം റദ്ദ്‌ ചെയ്യാനും പ്രോസിക്യൂട്ടര്‍ ആവശ്യപ്പെടുകയുണ്ടായി. എന്നാല്‍ തുടരെത്തുടരെയുള്ള കേസുകളൊന്നും അര്‍ബകാനെ തളര്‍ത്തിയില്ല. ഓരോ കേസ്‌ വരുമ്പോഴും പൂര്‍വാധികം ആവേശത്തോടെ അദ്ദേഹം പാര്‍ട്ടിയെ നയിച്ചു. 1996-ല്‍ നടന്ന പൊതു തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ 185 സീറ്റുകള്‍ നേടിക്കൊണ്ട്‌ ഏറ്റവും വലിയ ഒറ്റക്കക്ഷിയായി റഫാഹ്‌ പാര്‍ട്ടി ഉയര്‍ന്നു. താന്‍സുസില്ലറുടെ ട്രൂ പാര്‍ട്ടിക്ക്‌ 135 സീറ്റുകളേ കിട്ടിയുള്ളൂ. മദര്‍ ലാന്റ്‌ പാര്‍ട്ടിക്ക്‌ 133 സീറ്റിലും ഇടത്‌ ജനാധിപത്യ കക്ഷിക്ക്‌ 75 സീറ്റിലും തൃപ്‌തിയടയേണ്ടിവന്നു. ബാക്കി 49 സീറ്റ്‌ ചെറുപാര്‍ട്ടികള്‍ക്കും സ്വതന്ത്രന്മാര്‍ക്കുമിടയില്‍ വീതിക്കപ്പെട്ടു. പ്രസിഡന്റ്‌ സുലൈമാന്‍ ദമറേല്‍ മന്ത്രിസഭ രൂപവത്‌കരിക്കാന്‍ അര്‍ബകാനെ ക്ഷണിച്ചു. കമാലിസ്റ്റ്‌ തുര്‍ക്കിയുടെ ചരിത്രത്തില്‍ ആദ്യത്തെ സംഭവം. സില്ലറുടെ ട്രൂ പാര്‍ട്ടിയുമായി ചേര്‍ന്ന്‌ അര്ബകാന് സര്‍ക്കാറുണ്ടാക്കി. ഇത്‌ തുര്‍ക്കിയിലെ സയണിസ്റ്റ്‌-അമേരിക്കന്‍ ലോബിയെ കഠിനമായി പ്രകോപിപ്പിച്ചു. അര്‍ബകാന്നും റഫാഹ്‌ പാര്‍ട്ടിക്കുമെതിരില്‍ രാജ്യത്തിനകത്തും പുറത്തും നിരന്തരമായ മീഡിയാ ആക്രമണങ്ങള്‍ സംഘടിപ്പിച്ചു.
അദ്‌നാന്‍ മെന്ദരീസിനെ ഗളഹസ്‌തം ചെയ്‌ത ദേശീയസുരക്ഷാ സമിതി അര്‍ബകാനെയും പാര്‍ട്ടിയെയും താക്കീത്‌ ചെയ്‌ത്‌ മുന്നോട്ടുവന്നു. ഇസ്‌തംബൂളിലെ `തഖ്‌സീം' മൈതാനിയില്‍ കൂറ്റന്‍ പള്ളി നിര്‍മിക്കാനുള്ള അര്‍ബകാന്റെ പദ്ധതി ജനറല്‍മാരെ വെകിളി പിടിപ്പിച്ചു. കമാല്‍ പാഷയുടെ കൂറ്റന്‍ പ്രതിമ നില്‍ക്കുന്ന സ്ഥലമാണത്‌. സെക്യുലര്‍ റിപ്പബ്ലിക്കിന്റെ ആസ്ഥാനത്ത്‌ ഒരു മസ്‌ജിദ്‌ വരുന്നത്‌ രാജ്യത്തിന്റെ സെക്യുലര്‍ ഭാവത്തിന്‌ കളങ്കമായാണ്‌ ജനറല്‍മാര്‍ കണ്ടത്‌. അതിനാല്‍ പള്ളിനിര്‍മാണത്തില്‍നിന്ന്‌ പിന്‍വാങ്ങാന്‍ ജനറല്‍മാര്‍ ഗവണ്‍മെന്റിനോട്‌ ആവശ്യപ്പെട്ടു. സെക്യുലരിസമെന്നാല്‍ മതവിരോധമല്ലെന്ന്‌ പറഞ്ഞ്‌ ജനറല്‍മാരുടെ ആവശ്യത്തെ അര്ബകാന് പുഛിച്ചു തള്ളി. ജനറല്‍മാര്‍ വാശിപിടിക്കുകയാണെങ്കില്‍ താന്‍ ജനങ്ങളുടെ റഫറണ്ടം തേടുമെന്ന്‌ അര്ബകാന് പറഞ്ഞു. ഘടക കക്ഷിയായ ട്രൂ പാര്‍ട്ടിയുടെ പിന്തുണ നഷ്‌ടപ്പെടുത്തി സര്‍ക്കാറിനെ നിലംപരിശാക്കാനായി പിന്നീട്‌ സൈന്യത്തിന്റെ ശ്രമം. അതില്‍ അവര്‍ വിജയിക്കുകയും ചെയ്‌തു. സില്ലര്‍ പിന്തുണ പിന്‍വലിച്ചതോടെ 1997 ജൂണില്‍ അര്ബകാന് സര്‍ക്കാര്‍ നിലംപൊത്തി. 1997-ല്‍ പബ്ലിക്‌ പ്രോസിക്യൂട്ടറുടെ ആവശ്യപ്രകാരം കോടതി റഫാഹ്‌ പാര്‍ട്ടിയെ നിരോധിച്ചു. അഞ്ചു വര്‍ഷത്തേക്ക്‌ അര്‍ബകാനെയും ചില പ്രവര്‍ത്തകരെയും രാഷ്‌ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍നിന്ന്‌ തടയുകയും ചെയ്‌തു. അത്‌ അവര്‍ പ്രതീക്ഷിച്ചത്‌ തന്നെയായിരുന്നു. അര്ബകാന് താമസിയാതെ `ഫദീല' (വെര്‍ച്യു) എന്ന പേരില്‍ പുതിയൊരു പാര്‍ട്ടിയുണ്ടാക്കി പൊതു മണ്ഡലത്തില്‍ സജീവമായി. അര്ബകാന് വിലക്കുള്ളതിനാല്‍ ഇസ്‌മാഈല്‍ റജബ്‌ തക്‌യീനായിരുന്നു നേതാവ്‌. പിന്നീട്‌ 2000-ത്തില്‍ ചേര്‍ന്ന പാര്‍ട്ടി കോണ്‍ഗ്രസില്‍ വെച്ച്‌ പാര്‍ട്ടിയുടെ തലവനായി റജാഈ ഖുത്വാഇനെ തെരഞ്ഞെടുക്കുകയും ചെയ്‌തു. ഇപ്പോള്‍ എ.കെ പാര്‍ട്ടിയിലുള്ള അബ്‌ദുല്ല ഗുല്ലിനെതിരെ മത്സരിച്ച ഖുത്വാഇക്ക്‌ 632 വോട്ട്‌ കിട്ടിയപ്പോള്‍ ഗുല്ലിന്‌ 521 വോട്ടേ നേടാന്‍ കഴിഞ്ഞുള്ളൂ. പിന്നീടുണ്ടായ പിളര്‍പ്പിന്റെ മുന്നോടിയായിരുന്നു ഈ മത്സരം. ഫദീലയുടെ ഗതിയും വ്യത്യസ്‌തമായിരുന്നില്ല. പാര്‍ട്ടിക്കെതിരെ നാല്‌ ഭാഗത്തുനിന്നും ആക്രമണങ്ങളുണ്ടായി. 2000 ജൂണ്‍ 5-ന്‌ വംശീയവികാരം ഇളക്കിവിട്ടുവെന്ന്‌ ആരോപിച്ച്‌ അര്ബകാന് സുപ്രീം കോടതി ഒരു വര്‍ഷത്തെ തടവും ആജീവനാന്തം രാഷ്‌ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തന വിലക്കും വിധിച്ചു. ഭരണഘടനാ ബെഞ്ച്‌ പിന്നീട്‌ വിധി ശരിവെച്ചു. 2001-ല്‍ ഭരണഘടനാ കോടതി ഫദീലയെ നിരോധിച്ചു.
ഫദീല നിരോധിക്കപ്പെട്ടതോടെ അര്‍ബകാന്റെ അനുയായികള്‍ രണ്ടായി പിളര്‍ന്നു. ഒരു വിഭാഗം റജാഈ ഖുത്വാഇന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ സആദ (ഫെസിലിറ്റി) പാര്‍ട്ടിയും മറ്റൊരു വിഭാഗം ഉര്‍ദുഗാന്റെയും അബ്‌ദുല്ല ഗുലിന്റെയും നേതൃത്വത്തില്‍ ജസ്റ്റിസ്‌ ആന്റ്‌ ഡവലപ്‌മെന്റ്‌- എ.കെ പാര്‍ട്ടി-യും രൂപവത്‌കരിച്ചു. നിരോധിക്കപ്പെട്ട ഫദീല എം.പിമാരില്‍ 51 പേര്‍ എ.കെ പാര്‍ട്ടിയിലും 48 പേര്‍ സആദയിലും ചേര്‍ന്നു. അര്‍ബകാന്റെ പിന്തുണ സആദയോടൊപ്പമായിരുന്നു. 2002-ല്‍ നടന്ന പൊതു തെരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ 550-ല്‍ 363 സീറ്റ്‌ നേടി എ.കെ പാര്‍ട്ടി തകര്‍പ്പന്‍ വിജയം നേടി. മൊത്തം വോട്ടുകളില്‍ 10 ശതമാനം നേടാന്‍ കഴിയാത്തതിനാല്‍ സആദ പാര്‍ട്ടിക്ക്‌ പാര്‍ലമെന്റ്‌ പ്രവേശം സാധ്യമായില്ല. ഇത്‌ അര്ബകാന് വലിയ ക്ഷീണമേല്‍പിച്ചു. 2008-ല്‍ സആദ പാര്‍ട്ടിയുടെ നേതൃത്വം നുഅ്‌മാന്‍ കുര്‍തുല്‍മുസ്‌ ഏറ്റെടുത്തു. എ.കെ.പിയുടെ `വഞ്ചന'യുടെ പിന്നാലെ കൂടുന്നതിനു പകരം സആദയെ കൂടുതല്‍ വിശാലമായ തലത്തിലെത്തിക്കാനാണ്‌ കുര്‍തുല്‍മുസ്‌ ശ്രമിച്ചത്‌. ഗസ്സ ഉപരോധത്തിനെതിരെ പാര്‍ട്ടി നടത്തിയ റാലിയില്‍ `ഇസ്രയേല്‍വിരുദ്ധ മുസ്‌ലിം മുന്നണി' എന്ന ആശയമുയര്‍ത്തിയപ്പോള്‍ ഇസ്രയേല്‍ ബുള്‍ഡോസറുകള്‍ ചതച്ചരച്ച അമേരിക്കക്കാരി റെയ്‌ച്ചലിന്റെ പടമുയര്‍ത്തി ഫലസ്‌ത്വീന്‍ ഒരു മുസ്‌ലിം പ്രശ്‌നമല്ല മാനുഷിക പ്രശ്‌നമാണെന്ന്‌ കുര്‍തുല്‍മുസ്‌ പ്രസംഗിച്ചു. കുര്‍തുല്‍മുസിന്റെ ഇത്തരം നീക്കങ്ങള്‍ പാര്‍ട്ടിക്കകത്ത്‌ നീരസങ്ങളുണ്ടാക്കി. എ.കെ.പിയുടെ പാതയിലേക്കാണ്‌ സആദത്തിനെയും കുര്‍തുല്‍മുസ്‌ നയിക്കുന്നതെന്ന്‌ വിമര്‍ശമുണ്ടായി. 2001 ജൂലൈയില്‍ അങ്കാറയില്‍ ചേര്‍ന്ന പാര്‍ട്ടിയുടെ ഗ്രാന്റ്‌ കോണ്‍ഗ്രസില്‍ അര്‍ബകാന്റെ മക്കളടക്കമുള്ള ഗ്രീന്‍ലിസ്റ്റിനും കുര്‍തുല്‍മുസിന്റെ വൈറ്റ്‌ലിസ്റ്റിനുമിടിയില്‍ കടുത്ത മത്സരം നടന്നെങ്കിലും കുര്‍തുല്‍മുസ്‌ വിഭാഗം തന്നെ ജയിച്ചു. പക്ഷേ, അതേവര്‍ഷം ഒക്‌ടോബറില്‍ ചേര്‍ന്ന പാര്‍ട്ടിയുടെ അടിയന്തര യോഗത്തില്‍ വെച്ച്‌ അര്‍ബകാനുമായുള്ള ശക്തമായ അഭിപ്രായ വ്യത്യാസത്തെ തുടര്‍ന്ന്‌ കുര്‍തുല്‍മുസ്‌ രാജിവെച്ചതിനെത്തുടര്‍ന്ന്‌ 84-ാം വയസ്സില്‍ അര്ബകാന് എതിരില്ലാതെ പാര്‍ട്ടി പ്രസിഡന്റായി തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ഹുര്‍രിയത്ത്‌ പത്രം അര്‍ബകാനെ വിശേഷിപ്പിച്ചത്‌ 84-കാരനായ ചെറുപ്പക്കാരന്‍ എന്നായിരുന്നു. കളിയായാലും കാര്യമയാലും അത്‌ ശരിയായ ഒരു വിശേഷണം തന്നെ. ആ പ്രായത്തിലും പാര്‍ട്ടിയെ നയിക്കാനുള്ള മനക്കരുത്തിനെ സ്‌തുതിക്കണം. യുവാക്കള്‍ക്ക്‌ സ്ഥാനമൊഴിഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നതിലുള്ള `ഭയ'ത്തില്‍നിന്ന്‌ ഇസ്‌ലാമിസ്റ്റ്‌ നേതാക്കളും മുക്തരല്ലെന്ന വ്യാഖ്യാനവും ഇതിന്‌ നല്‍കിയവരുണ്ട്‌. പുതിയ സ്‌ട്രാറ്റജി ഉള്‍ക്കൊള്ളാനുള്ള വൈമുഖ്യം തന്നെയാണല്ലോ എ.കെ.പിയോട്‌ കടുത്ത നിലപാട്‌ സ്വീകരിക്കാന്‍ അര്‍ബകാനെ പ്രേരിപ്പിച്ചത്‌. ഇസ്രയേലിനോട്‌ മുന്‍ സര്‍ക്കാറുകളെ അപേക്ഷിച്ച്‌ കര്‍ക്കശ നിലപാടാണ്‌ എ.കെ.പി പുലര്‍ത്തുന്നതെങ്കിലും നയതന്ത്രബന്ധം വിഛേദിക്കുന്നതില്‍ കുറഞ്ഞ ഒന്നുകൊണ്ടും അര്ബകാന് തൃപ്‌തിപ്പെടുകയില്ല. യൂറോപ്യന്‍ യൂനിയനിലെ അംഗത്വത്തിനായുള്ള എ.കെ.പിയുടെ തീവ്ര ശ്രമത്തിലും അര്ബകാന് കടുത്ത പുഛമായിരുന്നു. അതൊരു ക്രിസ്‌ത്യന്‍ ക്ലബ്ബാണെന്നാണ്‌ അര്‍ബകാന്റെ നിലപാട്‌. തുര്‍ക്കിയിലെ സൈനിക മുഷ്‌ക്കിനെതിരെ യൂറോപ്യന്‍ പിന്തുണ നേടുക എന്ന സ്‌ട്രാറ്റജി അര്ബകാന് ഇവിടെ കണക്കിലെടുക്കുന്നേയില്ല. എ.കെ.പി ഫ്രീ മാര്‍ക്കറ്റ്‌ കാപിറ്റലിസത്തെ സ്വാഗതം ചെയ്യുമ്പോള്‍ സയണിസത്തിന്‌ പാദ സേവ ചെയ്യുന്ന ചൂഷക വ്യവസ്ഥിതിയായാണ്‌ അര്ബകാന് അതിനെ വിലയിരുത്തുന്നത്‌. `ആഗോള ഭീകരഭരണകൂട'മായ യു.എസ്സുമായുള്ള തുര്‍ക്കിയുടെ സഹകരണവും അര്‍ബകാന്റെ നിശിത വിമര്‍ശനത്തിന്‌ പാത്രമായിട്ടുണ്ട്‌. `ഹോര്‍മോണ്‍ ഇഞ്ചക്‌റ്റ്‌ ചെയ്‌ത തക്കാളി' മാത്രമായിരുന്നു എ.കെ പാര്‍ട്ടി അദ്ദേഹത്തിന്റെ ദൃഷ്‌ടിയില്‍. നിലപാടുകളിലെ ഈ ദൃഢനിശ്ചയം തന്നെയാണ്‌ മുന്‍ചൊന്ന പോലെ അര്‍ബകാനെ വേറിട്ടു നിര്‍ത്തുന്നത്‌. സാഹചര്യങ്ങളുമായി രാജിയാകുന്നതിന്‌ പകരം ബദലുകള്‍ കണ്ടെത്താനായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമം. അങ്ങനെയാണ്‌ ഇ.യുവിന്‌ പകരം ഡവലപിംഗ്‌ 8 (ഡി8) എന്ന മുസ്‌ലിം കൂട്ടായ്‌മ അദ്ദേഹമുണ്ടാക്കിയത്‌. മുസ്‌ലിം ലോകത്തിന്റെ വ്യാവസായിക-കാര്‍ഷിക സ്വയംപര്യാപ്‌തി എന്ന ഒരു വിഷന്‍ അതിന്റെ പിന്നിലുണ്ടായിരുന്നു. അര്ബകാന് അധികാരത്തിലിരുന്നപ്പോള്‍ അദ്ദേഹം അതിനെ ഏറെ മുന്നോട്ട്‌ കൊണ്ടുപോവുകയും ചെയ്‌തു. പക്ഷേ, പിന്നീടതിന്‌ ചടുലമായ പിന്‍തുടര്‍ച്ചയുണ്ടായില്ല എന്നതാണ്‌ നിര്‍ഭാഗ്യകരം.
എ.കെ പാര്‍ട്ടിയുമായി കടുത്ത ഭിന്നത നിലനിന്നിരുന്നെങ്കിലും ഉര്‍ദുഗാനും അബ്‌ദുല്ല ഗുലിനും അര്ബകാന് എന്നും ഖോജ (ഗുരു) തന്നെയായിരുന്നു. ജര്‍മനിയിലായിരുന്ന ഉര്‍ദുഗാന്‍ സന്ദര്‍ശനം വെട്ടിച്ചുരുക്കിയാണ്‌ സംസ്‌കരണ ചടങ്ങുകളില്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ തുര്‍ക്കിയിലേക്ക്‌ മടങ്ങിയത്‌. മന്ത്രിമാര്‍ക്കും മെമ്പര്‍മാര്‍ക്കും ചരമാനന്തരം പാര്‍ലമെന്റില്‍ നല്‍കാറുള്ള ഔപചാരിക ചടങ്ങ്‌ സംഘടിപ്പിക്കാന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ ഒരുങ്ങിയിരുന്നെങ്കിലും അര്‍ബകാന്റെ കുടുംബം അതിന്‌ വിസമ്മതിക്കുകയാണുണ്ടായത്‌. അര്ബകാന് ജീവിതകാലത്ത്‌ അത്തരം ആഘോഷങ്ങള്‍ക്ക്‌ എതിരായിരുന്നുവെന്നും എപ്പോഴും ലാളിത്യമാണ്‌ അദ്ദേഹം മുറുകെ പിടിച്ചിരുന്നതെന്നുമാണ്‌ സആദ പാര്‍ട്ടി നേതാവായ ഒഗുലാന്‍ അസില്‍ തുര്‍ക്ക്‌ പറഞ്ഞത്‌. ഇസ്‌ലാമിക രാഷ്‌ട്രീയത്തിന്റെ പിതാവ്‌ എന്ന നിലയില്‍ തുര്‍ക്കിചരിത്രത്തില്‍ അഗാധമായ മുദ്ര പതിപ്പിച്ചുകൊണ്ടാണ്‌ അര്‍ബകാന്റെ വിടവാങ്ങല്‍.
